ประชาชนทั่วไปคงเห็นการพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญกันในช่วงเช้าที่ พระบาทสามเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จฯไปเป็นประธานในพิธี พราหมณ์และพระยาแรกนา ทำการไถหว่าน แจกรางวัลให้เกษตรกรแล้วก็จบ แต่จริงแล้วพิธีนี้ดำเนินมาก่อนหน้านั้นแล้วหนึ่งวัน พยายามค้นหาประวัติของงานนี้ทราบว่ามีมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย เรื่อยมาอยุธยา ต่อมารัตนโกศินทร์ สมัยก่อนทำกันทุกหัวเมืองแล้วเลิกไปคงเหลือแต่กรุงเทพฯเท่านั้น ในรัชสมัยล้นเกล้ารัชกาลที่๔ เสด็จพระราชดำเนินทอดพระเนตรแรกนาที่ทุ่งส้มป่อยครั้งหนึ่ง(สวนจิตรลดาในปัจจุบัน ผู้เขียน) แต่ก่อนมีแต่พิธีพราหมณ์ไม่มีพิธีสงฆ์ ครั้งมาถึงแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเพิ่มพิธีสงฆ์ในการจรดพระนังคัลนี้ด้วย แต่ยกเป็นพิธีหนึ่งต่างหากเรียกว่าพืชมงคล โปรดให้ปลูกพลับพลาขึ้นที่หน้าท้องสนามหลวง
วันแรกจะเป็นพิธีสงฆ์คือพืชมงคล เชิญพระพุทธรูป เทวรูป พระคันธารราษฎร์จีนก้าไหล่ทอง บนแทนมณฆลจะมีพรรณเครื่องเพาะปลูกต่างๆ คือข้าวเหนียว ข้าวเจ้า เมล็ดน้ำเต้า แมงลัก แตงต่างๆ ถั่วต่างๆ ข้าวโพด ข้าวฟ่าง ลูกเดือย งา เรียงรายรอบเครื่องนมัสการทองทิศสำรับ ๑ ที่พลับพลาโถงมุมกำแพงแก้วซึ่งเป้นที่ทอดพระเนตรนา ตั้งโต๊ะจีนมีเทวรูป ๖ องค์ และรูปพระโคเหมือนที่ตั้งในพระแท่นมณฑล แต่เป็นขนาดใหญ่ขึ้นรอบโรงพระราชพิธีปักราชวัติฉัตรกระดาษวงสายสิญจน์
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จออก ณ พระบรมมหาราชวัง ทรงถวายผ้าสบงจีวร กราบพระ พระสงฆ์สวดมนต์ ๑๑ รูป เมื่อทรงศีลแล้วทรงจุดเทียนพานเครื่องนมัสการที่พระแท่นมณฑล และที่หอพระที่พลับพลา ทรงสุหร่ายพระพรมน้ำหอม และเจิมพระพุทธรูปเทวรูปทุกองค์ พระมหาราชครูพิธี อ่านคำประกาศสำหรับพระราชพิธี คำประกาศสำหรับพระราชพิธีนี้ เก็บราบรวมความบรรดาที่เกี่ยวข้องในเรื่องการนา ที่มีมาในพระพุทธศาสนามาว่าโดยย่อๆ เป้นคำอธิษฐานในการพระราชพิธีเพื่อให้เกิดสวัสดิมงคล
หลังจากนั้นพระยาแรกนา และ พราหมณ์เดินทาง มาที่มณฑลพิธีท้องสนามหลวง พระยาแรกนาถวายบังคมเทวรูป เดินไปให้น้ำและอาหารพระโคเพื่อเป็นสิริมงคลและสร้างความคุ้นเคยระหว่างพระยาแรกนาและพระโคเป็นอันเสร็จพิธีพืชมงคลวันแรก
พิธีจรดพระนังคัลฯ จะเริ่มตั้งแต่ก่อนรุ่ง พราหมณ์ทำพิธีปลุกเสกถวายน้ำเทพมนต์
พรมน้ำมนต์
หลังจากนั้นเจิมพรุณศาสตร์ เสาพิธี และกลับมาเจิมพระโคที่จะใช้เดินในพิธี
รุ่งสางพอดี พราหมณ์กลับไป เปลี่ยนชุดรอรับพระยาแรกนาตอนเช้า
